Çocukluk dönemi ne kadar kısa sürüyor diye düşünsek bile, insan hayatının sürdürülebilmesi için en önemli adımların atıldığı dönemdir. Çocuğun dünyasının gelişimi özellikle çocukluk döneminde yaşadıkları önemlidir.
Çocuk edebiyatındaki eserler diğer edebiyat türlerinden ayrılamaz. İyi bir çocuk kitabı sadece eğitici ve ahlaki değerleri vermekle kalmamalı aynı zamanda çocuğun ruhsal ihtiyaçlarını da karşılayabilmelidir.
Çocuk edebiyatının (özellikle) batıda, ninniler ve büyüklerin anlattığı masallarla başladığı ve geliştiği söylense de, Türk edebiyatının, Türk toplum yapısının ninnileri ve kayıtlı olsun olmasın büyüklerin anlatmış olduğu masalların yabana atılmaması gerekir. Toplumlarda anlatılan hikayeler, masallar, hatta ninniler kültürün, adetlerin, değerlerin ve tarihin birer koruyucusudur. Ninelerin, dedelerin anlattığı masallar, doğumlardan itibaren söylenen ninniler asırlar boyunca bir nesilden diğerine bir toplumun geleneklerini ve inanışlarını aktarmanın en kısa yoludur.
Halk ozanları anlatılan bu masalları toplumdan topluma aktarmışlardır. Şarkılarla hikaye anlatma, destan, halk masalı oluşumları halk ozanları sayesinde gelişmiştir. Charles Pearault 14. Lui döneminde çocuk kitaplarının babası olarak anılmaktadır. 1697 yılında “Kırmızı Başlıklı Kız”, “Çizmeli Kedi”, “Kül Kedisi”, “Parmak Çocuk”, “Mavi Sakal”, Uyuyan Güzel” gibi eserler Charles Pearault tarafından toplanıp kısaltılarak basılmıştır. Böylece ilk kez Fransız çocukların kendilerine ait kitapları olmuştur. 1727 yılında John Newberry bu masalları İngilizce’ye çevirip İngiltere’de basılmasını sağladı. Daniel Defoe’nun Robinson Crusoe ve Jonathan Swift”in Gulliver’in Gezileri gibi yetişkinler için yazılan kitapları, Grimm Kardeşler tarafından derlenen Alman masalları da daha sonra çocuklar tarafından benimsen-miş ve beğenilerek okunmuştur. Çocuk edebiyatına neşe ve yaşama sevinci getiren, “Book of Non Sense” isimli tekerleme türü şiirlerden oluşan bir kitap hem çocuklar, hem de büyükler tarafından çok tutulmuştur.
19. yüzyıla kadar çocuk kitaplarındaki gelişme çok yavaş olmuştur. 19. yy.’dan itibaren konular genişlemiş aile hikayeleri, macera türü hikayeler, hayvan hikayeleri hatta fantezi türü öyküler çocuk hikayelerini süslemiştir. 19. yüzyılın sonlarına doğru çocuk dergileri fikrinin ortaya çıkmasıyla resimli ve bilgiye dayalı kitaplar atağa geçmiştir. Tüm bu çeşitlilik içerisinde en fazla hayvan masalları çocuklar tarafından çok beğenilmiştir.
Ali Baba ve Kırk Haramiler, Alaadin’in Sihirli Lambası, Sinbad’ın Serüvenleri gibi Binbir Gece Masalları kitabından alınarak resimlenip çeşitli dillere çevrilen masallar da, hem çocuklar hem de büyükler tarafından ilgiyle karşılanmıştır.
Çocuk edebiyatının gelişmesi çocuğun kendine özgü bir varlık olarak kabul edilmesinden sonra gerçekleşti. Hans Christian Andersen , Mark Twain, Lewis Caroll, Louisa May Alcott, William Blake, Carlo Collodi, gibi yetenekli yazarlar çocuk edebiyatının gelişmesine büyük katkılarda bulundu.
Türkiye’deki çocuk edebiyatının gelişimi, dünyadaki çocuk edebiyatının gelişimiyle paralellik göstermektedir. Tanzimat dönemi, çocuk edebiyatının Türkiye’deki gelişim sürecinin başlangıcı olmuştur diyebiliriz. Tanzimat döneminden önce masallar, tekerlemeler, şarkılar, ninniler, atasözleri, Nasrettin Hoca hikayeleri ve Karagöz - Hacivat gibi mizahi öyküler çocukların eğitimleri için kullanılıyordu.
Türkiye’deki çocuk edebiyatı önümüzdeki yazımın konusu olacaktır.
Sevgi ve saygılarımla esen kalın.
Fevziye Şimdi
|