Halk edebiyatı, İslamiyetten önceki Türk edebiyatı geleneklerini, halkın zevkini karşılamak için kendine özgü bir dili ve üslubu bulunan edebiyata verilen isimdir. Halk arasında yetişen saz şairleri, Tekke şairleri ve halkın sözlü olarak dile getirdiği edebiyattır.
HALK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
1- Divan edebiyatında olduğu gibi halk edebiyatında da şiir bu edebiyata hakimdir.
2- Şiirlerde başlık yoktur, biçimleriyle adlandırılırlar.
3- Halk edebiyatı ürünleri sözlü ürünlerdir.
4- Nazım birimi dörtlüktür.
5- Hece ölçüsüyle yazılırlar, yedili, sekizli ve onbirli kalıplar kullanılır.
6- Halkın konuştuğu günlük konuşma dili kullanılır.
7- Halk edebiyatında benzetmeler somuttur, söylenen her şey gerçek yaşamdan alınır, gözleme dayalıdır.
8- Halk şiirinde “mani” ve “koşma” şeklinde iki ana biçim vardır.
Halk edebiyatı üç başlık altında incelenir: 1. Anonim Halk Edebiyatı: Yazarı ve ozanı belirsiz, halk arasında oluşan edebiyattır. 2. Âşık Tarzı Halk Edebiyatı: Saz şairlerinin din dışı konularda söyledikleri şiirlerden oluşur. 3. Dini-Tasavvufi (Tekke) Halk Edebiyatı: Din ve Tasavvuf yolunda verilen ürünleri içeren Halk edebiyatı koludur.
ANONİM HALK ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ:
MÂNİ: Halk şiirinde en küçük nazım biçimidir. Yedi heceli dört dizeden oluşur. Mânilerin ilk iki dizesi uyağı doldurmak ya da temel düşünceye bir giriş yapmak için söylenir. Temel duygu ve düşünce son dizede ortaya çıkar. Başlıca konusu aşk olmakla birlikte bunun dışında türlü konularda da yazılabilir.
TÜRKÜ: Türlü ezgilerle söylenen anonim halk şiiri nazım biçimidir. Söyleyeni belli türküler de vardır. Halk edebiyatının en zengin alanıdır. Anadolu halkı bütün acılarını ve sevinçlerini türkülerle dile getirmiştir.
Türkü iki bölümden oluşur. Birinci bölüm asıl sözlerin bulunduğu bölümdür ki buna “bent” adı verilir. İkinci bölüm ise bentlerin sonunda yinelenen nakarattır. Bu bölüme “bağlama” ya da “kavuştak” denir.
Türküler, genellikle yedili, sekizli, onbirli hece kalıplarıyla yazılmıştır. Konuları çok değişik olabilir. Ninniler de bu gruptandır.
Bir sonraki yazımda Aşık Tarzı Halk Edebiyatından bahsedeceğim. Sağlık ve esenlikle kalınız. Sevgilerimle.
|