|
Tekerleme, Türkiye’de bir tür olarak kabul edilirken diğer Türk topluluklarında böyle bir durumdan bahsetmek oldukça güçtür. Tekerleme kavramı, Azerbaycan Türklerinde âşık edebiyatında bir tür, Makedonya, Bulgaristan Gagavuz, Kıbrıs Dobruca ve Irak Türkleri arasında ise “masal tekerlemesi” anlamında kullanılmaktadır.
Tekerlemelerin çok çeşitli kaynakları vardır. Öncelikle insanın hayal dünyası. Genellikle yalan ve uydurma sözlerden oluşmuş abartılı ifadeler, insanın farklı düşünme ve hayal kurma özelliğinden kaynaklanmıştır. Bunun yanı sıra tekerlemelerin oluşumunda Şamanizm’in de etkili olduğu düşünülmektedir. Hatta bugün çocuk dünyasında yaşamakta olan pek çok tekerleme, aslında bir Şaman duasıdır. (Aman, şimdi bunu okuyunca çocuklara tekerleme öğretmekten vazgeçmeyin sakın. J)
Her dönemde yeni şartlar içinde söylenmiş tekerlemeler vardır.
1. Tekerlemelerde belli bir konu yoktur.
2. Tekerlemeler, hem mısra başı hem de mısra sonu kafiyeleri, aliterasyon ve secilerle elde edilen ses oyunları ve çağrışımlarla birbirine bağlanmıştır.
3. Tekerlemelerde bazı düşünceler ve hayaller, abartma, şaşırtma ve güldürmeye dayalı bazı söz kalıpları içinde art arda sıralanır.
4. Tekerlemelerdeki düşünce, nazım unsurlarıyla aktarılır.
5. Tekerlemelerin bir kısmı karşılıklı soru-cevap ve zincirleme diyalog şeklinde söylenmiştir. Bu tekerlemelere özellikle Azerbaycan, Karay, Kazak ve Karaçay Türklerinin halk edebiyatında rastlanır.
6. Tekerlemeler, içerik, anlatım özellikleri bakımından bazı halklarla benzerlik gösterebilir. Tarihte, Osmanlı devletinin hâkim olduğu bölgelerdeki halk tekerlemeleriyle Türk tekerlemeleri arasındaki benzerlikler oldukça fazladır.
Tekerlemeler;
I- Oyunlarda ebe seçiminde, oyuncuların taraflarını belirlemede ve oyunların yürütülmesinde kullanılırlar.
1- Oooo.. İğne battı Canımı yaktı
Tombul kuş Arabaya koş Arabanın tekeri İstanbul’un şekeri Hop hop Bundan başka oyun yok.
2- Çık çıkalım çayıra Yem verelim ördeğe Ördek yemi yemeden Ciyak miyak demeden Aldım baktım kimi çıkardım
3- Ooooo piti piti Kremanın sepeti Terazi lastik jimnastik Biz size geldik bitlendik Hamama gittik temizlendik Dik Dik Dİk Son dersimiz matematik
II. Masal, halk hikâyesi, Orta Oyunu ve Karagöz Oyununda giriş vazifesi görürler.
1- Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde; cinler cirit oynarken, eski hamam içinde.
2- Zaman zaman içinde, kalbur saman içinde; develer top oynarken eski harman içinde; babamın dokuz arısı vardı; dünyalar başına dardı.
3- Evvel zaman içinde kalbur saman içinde, deve tellâl pire berber iken, ben küçük teyzemin beşiğini tıngır mıngır sallar iken,Ali baba bum bum, kanadına kondum. Beş para aldı, çarşıya saldı. Baktım çarşı yok. Eve döndüm, ev yok. Çorba taşar, kaşık yok. Ambara vurdum bir tekme, ambarın kapısı açıldı. Sürahiler saçıldı. Limonu böyle keserler, çamaşırı böyle yıkarlar, suyunu da böyle sıkarlar. Benim bir zurnam var: Açılınca açılır, çalınınca çalınır.
Tekerlemelerde devenin tellâl, pirenin berber yapılması; teyzenin beşikte tıngır mıngır sallanması, Ali Baba'ya kanat takılması gibi olağanüstü olaylar çocuklarda merak duygusunu uyandırır; düş kurmalarını sağlar. Bu yüzden,
masal okumaya giriş tekerlemeleriyle başlanılması tercih edilen bir yol olmalıdır.
III. Tekerlemelerin genel karakterinde mantık dışılık, akıl kurallarına aykırılık, abartı ve olağanüstülük vardır. Söyleyenleri de dinleyenleri de eğlendirir.
IV. Törenlerde kullanılan tekerlemelere ise tabiat güçlerini etkilemek için başvurulur. Türklerin yiğitlik işareti olan güreşlerde bu tekerlemeler daha da belirginleşir.
“İki yiğit çıktı meydane, ikisi de birbirinden merdane. .”
TEKERLEMELERİN DAVRANIŞLAR ÜZERİNDE ETKİLERİ
Çocukların sözcük dağarcıklarının gelişmesine katkı sağlar, anadili sevgisini besler, çocukların okuma alışkanlığı kazanmasına yardımcı olur.
Oyunlarda kullanılan tekerlemeler çocuklarda birlikte eğlenme, gülme, toplumsallaşma bilincini geliştirir.
Oyun tekerlemeleri çocuklara bazı kurallara uymaları gerektiğini anlatır.
Konuşma becerilerinin ilerlemesini sağlar.
Uygulamalı çalışmalar çocuklarda güven duygusunun gelişmesini sağlar.
“GÖKTEN ÜÇ ELMA DÜŞTÜ; BİRİ BANA, BİRİ OKUYANLARA, DİĞERİ DE BÜTÜN İYİ İNSANLARA OLSUN”
Sağlık ve esenlik dileklerimle, sevgiyle kalın.
|
.jpg)
.gif)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
Ekleyen: Fevziye ŞİMDİ 
Tarih: 9.10.2019 
İzlenme: 
Yazdır:
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).jpg)
