Gerçek demokrasinin kaynağı ulusun kendi kendini yönetmesi, geleceğini belirlemesi, yaptırımları saptayıp uygulaması, içte ve dışarıya karşı yetki kullanması anlamında özetlenecek egemenlik, cumhuriyetle, kişinin elinden alınıp ulus varlığında toplanmıştır. Padişah-Halife’yle dinsel gerekleri açıklayanların öngörülerine bağlanan yönetim hakkı, gerçek sahibi ulusa dayandırılmıştır. Bu sonuç, Türk Ulusu’nun yüzyıllardır yoksun olduğu tam bağımsızlık ve özgürlük olgusuna kavuşması, tüm hak ve özgürlüklere yaraşır düzeyinin benimsenmesidir. Mustafa Kemal’in 1905’de arkadaşlarına, 1908’de yazar Manilof’a, 1919’da Erzurum’da Mazhar Müfit Kansu’ya açıkladığı özlemlerinin en önemlilerinden birinin gerçekleşmesidir. Egemenliğin verilemeyeceğini, alınacağını vurgulayan Atatürk 22 Haziran 1919 Amasya Genelgesi’ni yazan, Erzurum ve Sivas Kongreleri’ni açıp yöneten Anadolu İhtilâli’nin önderi olarak 23 Nisan 1920’de TBMM’ni toplamakla ulusal egemenliğin ulusta olduğu anlayışını kurumlaştırmıştır. Kanımca, cumhuriyet 23 Nisan 1920’de kurulmuş, adı 29 Ekim 1923’de konulmuştur. Özgürlüğün, uygarlığın, adaletin kaynağı niteliğiyle ulusal egemenliğe verdiği değeri her bağlamda yansıtan Mustafa Kemal, TBMM’nin kuruluşuna ilişkin 1 no.lu, yürütme gücünün oluşumuna ilişkin 5 no.lu kararlardan sonra gerekli yasaları yürürlüğe koydurmuş, kimilerinin büyük bir yanılgıyla “Bolşevik Anayasası” dediği, 20 Ocak 1921 günlü, 85 no.lu Teşkilâtı Esasiye Kanunu’nu kazandırarak 1. maddesiyle ulusal egemenliği bayraklaştırmıştır: Egemenlik bağsız koşulsuz ulusundur. Yönetim biçimi, halkın yazgısını kendisinin belirlemesi ve yönetmesi ilkesine dayanmaktadır. Anayasa’nın 2. maddesi de yürütme gücünün ve yasama yetkisinin ulusun tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM’de gerçekleşip toplandığını öngörmüştür. Bu anlamlı kurallar, ulusun bağımsızlığını yine ulusun kararının ve istencinin kurtaracağına ilişkin Amasya Genelgesi’nin yaşama geçişidir. Komutanlığında, kendine bağlı küçüğünden büyüğüne tüm birliklerde sabahları “Padişahım çok yaşa!” denilmesini yasaklayan ilk emrindeki anlayış yüceliği 1921 Anayasası’na yansımıştır. 29 Eim 1923’te 364 no.lu Yasa ile değiştirilen 1921 Anayasası’nın 1. maddesine Hükûmet biçiminin cumhuriyet olduğu eklenmiştir. Cumhuriyet 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarında devlet biçimi olarak benimsenmiştir.

Ulusal istenci, TBMM’nde çoğunluğu sağlayan iktidar tek başına temsil edemez. Yasa yoluyla somutlaşıp yaşama geçen ulusal istenç, iktidar ve muhalefet yapısındaki tümlüğü anlatır. Sandıktan çıkan çoğunluk, ulusal istencin azlıkla (muhalefetle) birlikte görevli kıldığı siyasal ağırlıklı bölümdür. Yasalar bu bölümün değil, yasama organının istenci, ürünüdür. Seçim sonuçları seçmen çoğunluğunun belirlediği bir olgudur. Çoğunluk istenci, ulusal istenç değildir. Aslında ulusal istenç de tüm ulusun değil, ulus çoğunluğunun istencidir. Ulusal egemenliği, ulusal istenci yasama çoğunluğuyla eşitleyip özdeşleştirerek her şeyi yapacağını sananlar demokrasinin anlam ve yapısını, amacını ve işlevini yeterince bilmeyenlerdir. Eşitliği, lâikliği, devredilmez-vazgeçilmez hak ve özgürlükleri, yargı bağımsızlığını, üniversite özerkliğini, temel kavram ve kurumları kaldırıp tersine çeviremezler. Olumsuz kılacak biçimde bunlara dokunamazlar. 23 Nisan 1920’nin 89. yıldönümünde bu anımsatmayı içtenlikli bir yurttaş uyarısı olarak yapmayı görev saydım. Ulusal egemenlik için gerekirse canını vermeye hazır olduğunu söyleyen Büyük Atatürk’ü ve bu değeri bize armağan eden arkadaşlarını saygı ile anıyorum. Ulusal egemenliğin, ona bağlı olarak halkçılık ve lâikliğin olmadığını düşünürsek içinde boğulacağımız karanlığı ve çekeceklerimizi daha iyi kestiririz. Değerini bilerek yaşatmak, güçlendirmek görevimizi asla savsaklamayalım. Günümüzün koşullarında yaşamsal önemini unutmayalım.